Kuiper te paard
De Heineken Collection huisvest vele oude apparaten die ooit onmisbaar waren bij het bierbrouwproces. Daaronder is opvallend veel kuipersgereedschap: tools die nodig waren om de houten biervaten te vervaardigen, zoals dit zogenoemde kuiperspaard.
Op deze handige werkbank kon je de houten duigen vastzetten en glad schaven. Op de foto uit 1910 van de kuiperij op het terrein van de Heineken-brouwerij in Amsterdam, zit de tweede man van rechts op een dergelijk ‘paard’.
Oude ambachten
Een halve eeuw later is alles anders. In 1962 meldt het interne Heineken-periodiek Vers van ’t vat dat het fustenpark met het oog op de kwaliteit van het bier en in het belang van de klant geheel is overgeschakeld op roestvrijstalen vaten. Niet alleen zijn die een stuk lichter dan hun eikenhouten voorgangers, ze zijn ook hygiënischer, goedkoper te maken en onderhouden, en beter stapelbaar. Daarmee stijgt het transportrendement aanzienlijk. De houten vaten uit de legkelders treft hetzelfde lot. De kuiperijen van de Heineken-vestigingen in Amsterdam en Rotterdam horen voortaan bij de oude ambachten.
Research
De research naar het beste metalen vat is bij Heineken grondig voorbereid. Al in 1949 doet ingenieur Blietz proeven met verschillende modellen, in samenwerking met producent Persvat in Papendrecht. Doel: een ontwerp dat een minimum aan onderhoud combineert met een maximale levensduur. Die eis resulteert in twee typen, een binnenlands fust en een exportfust. Dit laatste heeft een lager gewicht, een rechte vorm zonder ‘hoepels’ en een rand met handgrepen voor transport. Daarnaast moeten de exportvaten geschikt zijn voor pasteurisatie.
Pensioen
De transitie gaat velen aan het hart, niet in de laatste plaats de kuipers zelf. Het pensioen van het houten fust wordt op 8 september 1961 officieel: ‘Met het afscheid van dit laatste houten vat heeft het houten tijdperk afgedaan. Staal deed zijn intrede en wie weet leveren we straks ons bier af in plastic vaten!’
Nostalgische verzameling
Die laatste voorspelling kwam tot op heden niet uit (en dat zal gezien de plasticproblematiek vermoedelijk zo blijven). Als pleister op de wonde legde de Duitse brouwmeester Münichsdorfer destijds een nostalgische verzameling kuipersgereedschap aan. Die vormde een van de fundamenten van de Heineken Collection, de bedrijfscollectie in Amsterdam die tegenwoordig meer dan 100.000 erfgoedobjecten telt.