INFO
Gedenkboek
P.A. Happel
1923
Leer, karton, papier, waterverf,
handschrift, zwart-witfoto, metaal
h 41, x b 30 x d 4 cm
50 jaar Rotterdam
In 1923 bestaat Heineken’s Bierbrouwerij Maatschappij vijftig jaar en bieden ‘werkliedenpersoneel’ en ‘bazen’ van Heineken Rotterdam de directie dit gedenkboek aan. Het ziet er indrukwekkend uit, gebonden in een grijsleren band door boekbinder Piet Happel met sluitriemen en in goud bedrukt ‘1873 HBM 1923’. De eerste pagina bestaat uit een geschilderde en gekalligrafeerde oorkonde.
Op de bladen 2 en 3 wordt het doel van het gedenkboek duidelijk: het is gemaakt ‘Als begeleiding van het Tableau ter plaatsing in het Ziederij Gebouw der H.B.M. te Rotterdam/ 27 Januari 1923.’
Op het volgende blad is te zien dat het gaat om maar liefst drie tegeltableaus, zo blijkt uit de aquarellen met afbeeldingen van het ziederijgebouw (brouwhuis), de tapperij en een bierwagen met twee paarden. Als bewijs van uitvoering volgen zwart-witfoto's van de tableaus en de afzender: ‘De Commissie uit het personeel’, met acht namen van brouwerijmedewerkers.
Agnès Canta
Het tegeltableau met de ziederij is een ontwerp van de Rotterdamse Agnès Canta (1888-1964), in die tijd een veelgevraagd grafisch ontwerper, lithograaf, wand- en decoratieschilder. Begonnen als schilder van stillevens en landschappen is Canta zich na 1920 steeds meer gaan richten op toegepaste kunst. Ze ontwerpt als enige vrouw onder meer affiches voor de Nederlandse Spoorwegen en de Utrechtse Jaarbeurs, in krachtige belettering en heldere, contrasterende kleuren. Haar kracht, zo vinden tijdgenoten, is dat ze ‘kunstzinnigheid weet te combineren met een suggestieve [commerciële] werking.’ Het ligt zeker voor de hand dat Canta ook de twee andere tableaus uit het album voor Heineken ontwierp, maar hiervoor ontbreekt sluitend bewijs.
Bezienswaardigheid
Niet lang voor de opdracht van HBM heeft Canta een afficheontwerp gemaakt voor de eretentoonstelling van Willem Kromhout (1920). Niet toevallig is hij ook de architect van Heinekens nieuwe ziederij – het onderwerp van Canta’s tegeltableau. Het gebouw zal in 1924 verrijzen op het brouwerijterrein aan de Rotte in Crooswijk, later gevolgd door een graansilo, een kolentransporteur en een fraai kantoorgebouw van Kromhouts hand. De kranten spreken over de ziederij als ‘een merkwaardig brok fabrieks-architectuur’, geheel opgetrokken van gewapend beton – een noviteit in Nederland. De brouwzaal zelf is gedecoreerd in art-decostijl met tegels, lampen en glas-in-loodramen. Kortom, een hele bezienswaardigheid, waar Rotterdammers dan ook in drommen naar komen kijken.
Gelukkig heeft architectenbureau Van den Broek en Bakema in 1978-1980 de gevel van de afgebroken ziederij geheel in stijl gereconstrueerd, voor het kantoor voor bouwbedrijf Dura. Zo voel je, vanaf de oude brug uitkijkend over de Rotte, toch nog een vage zweem van Heinekens grandeur in de Rotterdamse jaren.
