INFO
De Heineken-brouwerij aan de Stadhouderskade Amsterdam
Jacobus van der Zwaal (1908-2010)
ca. 1993
olieverf op doek
h 74,7 x b 49,6 cm
Raadsel opgelost!
Alle voorwerpen uit de Stars-serie van de Heineken-collectie zitten boordevol verhalen; vaak zóveel, dat er maar een fractie op de website past. Maar niet alle Stars geven hun verhaal even gemakkelijk prijs. Zo’n voorbeeld is dit schilderij: een stemmige wintercompositie van de brouwerij aan de Amsterdamse Stadhouderskade.
De sfeer doet wel wat denken aan de plaatjes in oude Verkade-albums, met die gedekte tinten. Het is een interessante compositie van haast abstracte vormen en kleurvlakken. De kraai vooraan geeft de voorstelling diepte. Langs de schuine boom gaat je oog vanaf de kade aan het Weteringplantsoen over de Singelgracht, via een schuit vol gele Heineken-kratten, naar de schoorstenen op het brouwerijterrein, achter het moutsilogebouw.
Wie, wat, waar, wanneer?
Mooi, denk je misschien, maar wie heeft het gemaakt en wanneer? Dat laatste is snel af te leiden: de schilder gaf de situatie weer van vóór 1992; in dat jaar werden de schoorstenen afgebroken en is het brouwerijterrein ontruimd. Er kwam een plein met winkels en woonhuizen. Het doorkijkje werd opgevuld door een modern rechthoekig kantoorgebouw.
Duizendpoot
En de maker? Rechtsonder signeerde hij met ‘J van der Zwaal’. Die signatuur deed bij de onderzoekers van de Heineken Collection een belletje rinkelen. In een ver verleden werkte iemand met die naam bij Heineken Amsterdam, op de afdeling Verkoop Provincie. Een creatieve duizendpoot, want deze J. van der Zwaal was niet alleen voetbalaanvoerder en de motor achter Sportclub H.B.M., maar ook redacteur, schrijver én illustrator van het H.B.M. Clubnieuws, het ondergrondse ‘Dwaallicht’en later bij Vers van ’t vat. In dat personeelsblad dook hij in 1966 nog één keer op, vanwege zijn overplaatsing van de verkoopafdeling naar marketing. Sindsdien ontbrak elk spoor. Nergens waren persoonlijke gegevens over hem te vinden; zelfs zijn voornaam bleef een mysterie. Dat maakt het lastig om antwoord te vinden op een belangrijke vraag: is dit schilderij gemaakt door dezelfde Van der Zwaal?
Speurwerk
Gelukkig is er nóg een aanknopingspunt. In de collectie zitten vier professionele portretfoto’s uit 1993. Op eentje poseert de maker met dit schilderij - ongetwijfeld ter gelegenheid van de schenking aan Heineken. Opnieuw rijst de vraag: is dit dezelfde persoon als de Heineken - medewerker van weleer? Met flink speurwerk lukt het ten slotte om een antwoord te vinden - via het redactieadres van H.B.M. Clubnieuws (Zocherstraat 5), twee gezinskaarten in het Amsterdamse bevolkingsregister, een oude personeelsfoto en een Vers van ’t vat-column waarin Van der Zwaal zijn Rotterdamse herkomst verraadt.
Levensverhaal
Zo weten we nu dat Jacobus van der Zwaal (1908-2010) in 1932 verhuisde van de Maasstad naar de hoofdstad, waar hij werd ingeschreven als ‘vertegenwoordiger Heinekenbrouwerij’. Dat hij in 1933 trouwde met Maria Metzer en met haar ging wonen op Zocherstraat 5/3, bij het Vondelpark, waar ze het jaar erop een dochter kregen. En dat het gezin, uitgebreid met een zoon, in 1952 verhuisde naar Rheden, bij Velp (Gld.). Daar maakte Sjaak Ramakers in 1993 zijn fotoreportage, in het atelier waar de gepensioneerde Van der Zwaal zich wijdde aan datgene waar hij zich - naast Heineken - het liefste mee bezighield: tekenen en schilderen.
Jacobus van der Zwaal is uiteindelijk 101 geworden. Hij kon tevreden terugzien op een lang en gevarieerd leven. Dit schilderij liet hij ons na, als een nostalgische getuige van een voorbije tijd.
